„Tylko ocean i niebo znają spokój”.
Sergiej Łukjanienko
Tematyka udziału Polaków w II wojnie światowej jest obszerna i wielokrotnie podejmowana przez historyków. Jednak historia polskiej marynarki wojennej i handlowej w czasie tego konfliktu wciąż nie zajmuje należnego jej miejsca w powszechnej świadomości. Książka Pana Mateusza Kubickiego pt. „Polacy na morzach i oceanach w latach II wojny światowej” to próba wypełnienia tej luki – ambitna, rzetelna i znakomicie udokumentowana. Pan Kubicki dzieli swą książkę na chronologicznie uporządkowane rozdziały, ukazujące ewolucję działań morskich z udziałem Polaków od wybuchu wojny po jej zakończenie. Opisuje zarówno działania Marynarki Wojennej RP, jak i flotylli statków handlowych w służbie aliantów.
Rozdziały poświęcone są m.in.: obronie Wybrzeża w 1939 roku, ewakuacji jednostek do Wielkiej Brytanii, udziale w bitwie o Norwegię, heroicznej walce o Atlantyk i służbie konwojowej, działaniom w ramach operacji Torch (Afryka Północna), lądowaniom w Normandii, oraz służbie jednostek handlowych na trasach atlantyckich, afrykańskich i arktycznych.
Szczególną wartość ma również aneks zawierający zestawienie polskich jednostek pływających – zarówno wojennych, jak i handlowych – z dokładnymi danymi technicznymi i opisami losów. Autor świetnie balansuje pomiędzy przedstawieniem działań militarnych a ukazaniem codzienności życia na morzu. Opisy bitew i operacji są klarowne, bogato ilustrowane mapami i schematami. Ale równie ważne są w książce wspomnienia i relacje osobiste, które nadają jej ludzki wymiar. Bohaterowie nie są anonimowi – mają twarze, emocje, dramaty. Pisarz nie gloryfikuje wojny, lecz ukazuje ją w jej złożoności i tragizmie – także z perspektywy marynarzy walczących nie tylko z wrogiem, ale i z oceanem, pogodą, samotnością oraz tęsknotą za krajem. Na szczególną uwagę zasługuje warsztat historyczny Autora. Pan Kubicki korzysta z licznych źródeł: archiwów wojskowych, dzienników pokładowych, wspomnień marynarzy, relacji świadków, publikacji zagranicznych. Dzięki temu książka nie jest jedynie opracowaniem narracyjnym, ale ma charakter niemal naukowy – przy zachowaniu przystępnego języka. Zdjęcia, mapy, schematy oraz indeksy dodają jej wartości encyklopedycznej. To pozycja, którą można zarówno przeczytać w całości, jak i traktować jako kompendium wiedzy tematycznej. Pomimo bogactwa faktów, danych technicznych i nazw geograficznych, styl Pisarza jest zaskakująco lekki i przystępny. Pan Kubicki nie ucieka się do akademickiego żargonu – wręcz przeciwnie, tłumaczy trudne pojęcia, objaśnia konteksty, a tam, gdzie trzeba – oddaje głos świadkom wydarzeń. Czyni to lekturę atrakcyjną nie tylko dla specjalistów, ale także dla szerokiego grona odbiorców zainteresowanych historią.
Choć książka jest imponującym opracowaniem, nie jest wolna od drobnych ograniczeń. Dla czytelnika zupełnie niezaznajomionego z tematyką morsko-wojenną pewne fragmenty – zwłaszcza opisy techniczne jednostek – mogą wydać się zbyt szczegółowe. Również brak kolorowych map (wszystkie są czarno-białe) może ograniczać czytelność niektórych fragmentów dotyczących szlaków morskich i bitew. Ponadto – choć Autor wspomina o statkach handlowych i cywilnych marynarzach – to ich dramatyczne losy, zwłaszcza w kontekście rejsów do Murmańska czy przez Kanał Sueski, mogłyby być jeszcze szerzej omówione. Ale to raczej sugestia niż zarzut. Pan Kubicki wpisuje się w tradycję Jerzego Pertka, jednego z najważniejszych polskich historyków marynistyki, jednak wnosi nową jakość: panoramiczne ujęcie tematu, połączenie wojennej narracji z ludzkim doświadczeniem, a przede wszystkim nowoczesny warsztat badawczy. Książka ta ma szansę stać się lekturą kanoniczną dla każdego, kto interesuje się udziałem Polaków w wojnie – nie tylko na lądzie, ale i na morzu. To również istotny głos w dziele przypominania, że polscy żołnierze walczyli nie tylko pod Monte Cassino i w Powstaniu Warszawskim, ale także na Atlantyku, w Cieśninie Gibraltarskiej, na Morzu Norweskim i w rejonie D-Day.
„Polacy na morzach i oceanach w latach II wojny światowej” to książka głęboka, rzetelna i poruszająca. Pan Mateusz Kubicki wypełnia istotną lukę w polskiej historiografii i czyni to z pasją oraz naukową odpowiedzialnością. To dzieło nie tylko dla historyków, ale dla każdego, kto chce lepiej zrozumieć, jak szeroki był zakres polskiego udziału w najkrwawszym konflikcie XX wieku.
Książkę do recenzji otrzymałam od Instytutu Pamięci Narodowej
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz